Ыбырай Сандыбайұлы деген кім?
Үкілі Ыбырай Сандыбайұлы - казақ халқының композиторы, әйгілі әнші, айтыскер ақын, классикалық ұлттық музканың өкілдерінің бірі. Ол 1860 жылы Көкшетау облысының Володарск ауданында кедей отбасында дүниеге келген. Бала кезінен ән-жырға, өлеңге құмар болған.
Орынбай, Арыстанбай, Шөже, Біржан сал, Ақан сері, Балуан Шолақ, Тезекбай сынды ақын-әншілердің шығармашылығы Ыбырай Сандыбайұлының ақын әрі әнші ретінде қалыптасуына себін тигізген.
Ән айтуда Үкілі Ыбырай алдына жан салмаған. Басындағы бөрігіне үкі қауырсынын ерекше әсемдікпен таққандықтан, он Үкілі Ыбырай атап кеткен.
Үкілі Ыбырайыдың музыкалық мұрасында 40 жуық ән мен әуен бар. Олардың ішіндегі ерекше танымалдары - "Гәкку" (4 нұсқасы бар), "Арарай", "Қарақат көз", "Кiдiк-ай", "Дүние", "Шалқыма", "Көкше", "Сүйгенім кете барды қасыма ерiп", "Қалқа бел", "Қалдызған", "Желдiрме".
Е.Г.Брусиловский "Гәкку" әуенін "Қыз Жібек" операсында, ал "Арарай" әуенін "Ер Тарғын" операсында қолданған. Үкілі Ыбырай әндерін ең алғаш нотаға түсірген - А. В. Затаевич пен И. В. Коцык.
Үкілі Ыбырайдың ақындық шығармашылығының тақырыбы әр алуан. Ол "Қарақат көз", "Тойда бір нұрың балқиды", "Қаралдым" сынды көптеген өлеңдерінде жастықтың сұлулығын жырлайды. "Бiр қызық ит жүгiрiп аң ауласа" өлеңінде аңшылық жайлы айтады. Патшалық кезеңде өмір сүрген ақын бірқатар өлеңдерін төңкерілістен кейінгі халық еркіндігі тақырыбына арнаған.
Ыбырай Сандыбайұлы тоталитарлық жүйенің құрбаны болып, 1930 жылы қайтыс болған.