Зат есім деген не?
Тілдегі сөздерді грамматикалық топтарға бөлуде олардың лексикалық жағы ескеріледі, өйткені жеке лексикалық мағынасы бар сөздер белгілі бір сөз тобына енеді. Мысалы, айна, көмір, қасық деген сөздер заттың атын білдіріп, грамматикалық тұрғысынан зат есім болады. "Зат деген ұғым тек күнделікті өмірде кездесетін әдеттегі жай нәрселерді ғана емес, табиғат пен қоғамдық өмірдегі ұшырасатын әр алуан құбылыстар мен уақиғаларды, ұғымдар мен түсініктерді де қамтиды": тұман, қар, мереке, жолдама, ойпат, шатқал, қуаныш, сағыныш, т.б. Олай болса, зат есім лексикалық-семантикалық жағынан өте кең, ауқымды сөз табы болып есептеледі. Бұл зат есімді сөз табы ретінде танытатын бірінші белгісі.
Тіл білімінде сөз таптарын бір-бірінен ажыратуда грамматикалық белгілер, яғни морфологиялық және синтаксистік белгілер есепке алынады. Осы тұрғыдан келгенде, алдымен оның құрылымы, екіншіден зат есімге жататын сөздердің өздеріне тән сөз тудыратын және форма тудыратын арнаулы жұрнақтары, сонымен бірге зат есімді басқа сөздермен байланыстыратын көптік, тәуелдік, септік жалғауларына сай категориялар бар екендігі ескрілуі иіс. Сонымен зат есімдерді морфологиялық жағынан сипаттағанда оның қрылымы, жасалу тәсілдері, түрлену жүйесі, яғни көптік, тәуелдік, септік категорилары алдануы тиіс. Демек, мұның барлығы зат есімді жеке сөз табы ретінде танытатын екінші белгілері болып табылады.
Зат есімдер сөйлемде белгілі бір қызмет атқарып, белгілі топтағы сөздермен тіркеске түседі. Заттесімдер етістіктермен тіркеседі де, сөйлемде тәуелсіз сүше - бастауыш болуы олардың (зат есімдердің) жалпы категориялық мағынасы - заттылық мағынасымен байланысты екенін аңғартады. Зат есім басқа да сөйлем мүшелерінің қызметін атқарады, мысалы,атау мен ілікен басқа септіктердің бірінде объект мәнін білдіріп толықтауыш, ілік септікте тұрып анықтауыш, көлемдік септіктерде пысықтауыш, жіктеліп келіп баяндауыш қызметін атқарады.
Сөйтіп, зат есімнің осындай синтаксистік қызмет атқаруы - оны жеке сөз табы ретінде дәлелдейтін үшінші белгісі болып есептеледі.
Зат есімнің осы үш белгісі сөздерді таптастырудың үш ұстанымына сәйкес келеді. Бұл ерекшелік зат есімнің сөз таптарының ішіндегі ең үлкен, өрісі аса кең сөз табы екендігін көрсетеді.